Ξέρετε ότι Μπανανία είναι όρος που χρησιμοποιείται ΕΠΙΣΗΜΑ στην πολιτική επιστήμη;;
“Η γεωγραφία είναι πολύ κουλ” και πάντα μας μαθαίνει !!
Ξέρετε ότι Μπανανία είναι όρος που χρησιμοποιείται ΕΠΙΣΗΜΑ στην πολιτική επιστήμη;; (Προέρχεται από το αγγλικό “Banana Republic” και επειδή βρίσκω κακόηχη την ελληνική μετάφραση, θα τις λέμε “Μπανανοδημοκρατίες”)
Ο όρος αυτός αφορά τα κράτη των οποίων η οικονομία (και ίσως και η κυβέρνηση) ελέγχεται από πολυεθνικές ιδιωτικές εταιρείες-γίγαντες *σε βαθμό που στην ουσία κυβερνούν αυτές*, παρά η όποια κυβέρνηση. Είναι προφανώς ένας υποτιμητικός όρος που εκφράζει την αστάθεια και τη διαφθορά όταν δεν λειτουργούν σωστά οι πολιτικοί θεσμοί.
Όμως πώς προέκυψε ο όρος και τι σχέση έχουν οι μπανάνες με όλα αυτά;; Η απάντηση βρίσκεται στην ιστορία της κεντρικής Αμερικής – πάμε να δούμε τι συνέβη γιατί είναι ενδιαφέρουσα ιστορία!
Λίγο μετά το 1900, έκαναν μια δυναμική εμφάνιση στην Κεντρική Αμερική τρεις μεγάλες εταιρείες φρούτων από τις ΗΠΑ – η United Fruit Co. και η Cuyamel Fruit Co. (που σήμερα δεν είναι άλλη από την CHIQUITA!!) και η Vacarro Bros (η σημερινή DOLE!!).
Με τα πολλά λεφτά που ήδη είχαν από το εμπόριο φρούτων, άρχισαν να αγοράζουν εκτάσεις γης στην Κεντρική Αμερική (λόγω του γόνιμου εδάφους και τέλειου κλίματος για καλλιέργειες).
Ψυλλιάστηκαν πως η μπανάνα ήταν ένα πολύ κουλ φρούτο που θα μπορούσαν εύκολα να εισάγεται στις ΗΠΑ λόγω της νέας τεχνολογίας των ΨΥΓΕΙΩΝ, που επέτρεπε τη μεταφορά τροφίμων σε μεγάλες αποστάσεις, χωρίς αυτά να χαλάσουν. (νέες τεχνολογίες, νέες ευκαιρίες!)
Στην Ονδούρα – που δεν είχε κλείσει καν 100 χρόνια ως ανεξάρτητο κράτος (μετά από 400 χρόνια ισπανικής αυτοκρατορίας) έκανε κουμάντο κυρίως η εταιρεία Cuyamel. Όταν χώθηκε και η United Fruits (που ήταν ανταγωνιστική εταιρεία), ο ιδιοκτήτης της Cuyamel ΤΑ ΠΗΡΕ ΑΣΧΗΜΑ και τι έκανε; Με τα πολλά λεφτά που είχε ΑΓΟΡΑΣΕ ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ και μαζί με τον προηγούμενο πρόεδρο της χώρας έκαναν ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ για να αναλάβουν την εξουσία!
Προφανώς, σε κάθε κράτος υπάρχουν εταιρείες αρκετά μεγάλες και ισχυρές ωστε να επηρεάζουν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο πολιτικές αποφάσεις και νομοθεσίες, αλλά στην Ονδούρα αυτό συνέβη σε ΤΕΤΟΙΑ ΚΛΙΜΑΚΑ που *κυριολεκτικά* διοικούσε τη χώρα μια ιδιωτική μπαναναυτοκρατορία!
Λόγω αυτής της μπανανοπαρέμβασης λοιπόν, δημιουργήθηκε μια νέα (και καθόλου δημοκρατική) κυβέρνηση στη χώρα, που συμφώνησε να παραχωρήσει στις μπανανοεταιρείες μεγααααλες εκτάσεις εύφορης γης (περίπου το 40% των αρδευόμενων εδαφών της χώρας – ακραίο!!!).
Ως αντάλλαγμα, αυτές οι εταιρείες θα βοηθούσαν στην ανάπτυξη των υποδομών της χώρας. Έτσι οι αμερικανικές εταιρείες ξεκίνησαν να χρηματοδοτούν την κατασκευή δρόμων, σιδηροδρόμων, τηλεφωνικών γραμμών, όχι βέβαια από την καλή τους την καρδιά, αλλά γιατί κάτι τέτοιο εξυπηρετούσε και το εμπόριο των μπανανών τους!
Φυσικά τα έργα αυτά ωφέλησαν μεγάλο μέρος του πληθυσμού εκτός από τους μπανανέμπορους, αλλά η γενικότερη κατάσταση ήταν η εξής: οι μεγάλες μπανανοεταιρείες και η ελίτ της κυβέρνησης τα είχαν καλά μεταξύ τους, έχοντας Χ Ρ Η Μ Α και ζώντας τη ντόλτσε βίτα , ενώ το υπόλοιπο περίπου 95% (!!!) της χώρας εξακολουθούσε να ζει στη φτώχεια!
Οι ντόπιοι κάτοικοι, ζώντας γενικά σε συνθήκες φτώχειας, αρχικά δελεάστηκαν από τις νέες θέσεις εργασίας στις μπανανοκαλλιέργειες, ελπίζοντας σε καλούς μισθούς και μια νέα ζωή. Η πραγματικότητα όμως είναι πως οι μεγάλες εταιρείες προσέλαβαν εργάτες δίνοντας χαμηλούς μισθούς ΚΑΙ κακές συνθήκες εργασίας (βλ. μεγάλο ωράριο, συνεχής έκθεση σε βλαβερά χημικά-φυτοφάρμακα κτλ).
Ο όρος “Μπανανία” λοιπόν αρχικά προέκυψε για να χαρακτηρίσει την Ονδούρα, της οποίας η οικονομία βασιζόταν σχεδόν αποκλειστικά στην καλλιέργεια και εξαγωγή μπανάνας, ενώ ελεγχόταν απο 1-2 ιδιωτικές εταιρείες (σε συνεργασία με την διεφθαρμένους πολιτικούς!) οι οποίες, σε αντίθεση με τον πληθυσμό της χώρας, απολάμβαναν τα κέρδη.
Τι έχουμε μάθει λοιπόν μέχρι τώρα;
Οι εταιρίες μπανάνας όχι μόνο είχαν έλεγχο των καλλιεργήσιμων εδαφών της Ονδούρας, αλλά και σχεδόν όλου του συστήματος υποδομών – πρακτικά είχαν τον έλεγχο ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ!
ΤΟ ΠΙΟ ΦΟΒΕΡΟ ΦΑΚΤ : Επειδή το συστηματάκι στην Ονδούρα φαινόταν πως λειτουργούσε για τις εταιρείες, το ίδιο ακριβώς μοτίβο εφαρμόστηκε και στις γειτονικές χώρες Γουατεμάλα, Κόστα Ρίκα, Ελ Σαλβαδόρ και Νικαράγουα!! Κι έτσι μιλάμε για μια ολόκληρη γειτονιά κρατών που κυριολεκτικά ήταν υπό τον έλεγχο και τη διοίκηση των μεγιστάνων της μπανάνας.
Και σαν να μην έφτανε αυτό – η κατάσταση εξακολουθεί, ίσως με μικρές διαφορές, να είναι έτσι και ΣΗΜΕΡΑ!
Οι εταιρείες-γίγαντες που αναφέραμε πιο πάνω, αυτές που είχαν το μονοπώλιο στην καλλιέργεια μπανάνας, στην κατασκευή υποδομών (κάτι που ΣΥΝΗΘΩΣ είναι ρόλος του κράτους!), που κατείχαν τεράστιες εκτάσεις εδαφών, που έριχναν και επέλεγαν κυβερνήσεις… υπάρχουν ακόμα και σήμερα, απλά – όπως είδαμε – με άλλα ονόματα!
Πίσω από ένα φαινομενικά αθώο, λαχταριστό και θρεπτικό τσαμπί μπανάνας Τσικίτα ή Ντολ που παίρνει κανείς από το σούπερ μάρκετ για το σμούθι του, κρύβεται ολόκληρη αυτή η ιστορία εκμετάλλευσης και διαφθοράς που ξεκίνησε πριν ένα αιώνα και (σε ένα βαθμό) συνεχίζεται μέχρι σήμερα!
Εν τω μεταξύ, για να φτάσει να αποκτήσει μια *μπανανοεταιρεία* τον έλεγχο ενός κράτους, φανταστείτε τι ισχύ μπορεί να έχουν άλλα είδη εταιρειών ή άλλου είδους οντότητες (πχ μαφία!) πάνω σε διάφορα κράτη του κόσμου ΑΥΤΗ ΤΗ ΣΤΙΓΜΗ ΠΟΥ ΜΙΛΑΜΕ!!!
Χάρτης φτιαγμένος με mapchart.net
About Author
