Η επανάσταση του Θερίσου και η πολυπόθητη ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα
από τον Γιάννη Γκόλια
Η επανάσταση του Θερίσου που ξεκίνησε σα σήμερα 10 Μαρτίου 1905 είναι ένα από τα κορυφαία γεγονότα στην ιστορία του μαρτυρικού νησιού και η θρυαλλίδα που οδήγησε στην ένωση με την Ελλάδα.
Η Κρήτη με την πλούσια ιστορία και την ακόμα πιο πλούσια κουλτούρα ήταν απίστευτα άτυχη. Η γεωγραφική της θέση την καθιστούσε πάντα ενα απίστευτα στρατηγικό μέρος που ήθελαν όλοι να το κατέχουν. Πέρασε φραγκοκρατία και μετά Τουρκοκρατία δηλαδή για ατελείωτα χρόνια οι Κρητικοί είχαν κατακτητές κι όμως, δεν έχασαν τις ρίζες τους, πάντα αυτοπροσδιορίζονταν Έλληνες
Όταν τέλειωσε η επανάσταση του 1821 και οι Έλληνες κάνανε δικό τους ντοβλέτι οι κρητικοί θέλανε ένωση… απο τότε. Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι ήταν στα 1864, οταν ενώθηκαν τα νησιά του Ιονίου με την Ελλάδα, ενώ η Κρήτη παρέμενε ακόμα υπό οθωμανική κυριαρχία.
Έτσι 2 χρόνια μετά, ξεσπά η μεγάλη κρητική επανάσταση που οδήγησε στην ανατίναξη της Μονής Αρκαδίου, αλλά και σε απίστευτης αγριότητας βιαιοπραγίες απ τους Τούρκους στο νησί. Βιασμούς, σφαγές, εμπρησμούς ολόκληρων χωριών και φρικτά βασανιστήρια σε ημερήσια βάση. Οι Κρήτες όμως αντέχουν, είναι λεβέντικες ψυχές και δεν το βάζουν κάτω.
Τα αίσχη που γίνανε τότε απ τους Οθωμανούς, κάνανε μέχρι και τον Βίκτορ Ουγκώ να γράψει για την Κρήτη παρακαλώντας τους Ευρωπαίους να επέμβουν. Απο τότε διεθνοποιήθηκε το ζήτημα και μετά και απο άλλα πολλά. Φτάσαμε στα 1878 στη Σύμβαση της Χαλέπας, όπου προβλεπόταν χοντρικά:
- Ο Γενικός διοικητής μπορεί να είναι ακόμα και Χριστιανός (αλλά θα είχε μουσουλμάνο αντιπρόεδρο, και τούμπαλιν)
- Ιδρύεται Κρητική Χωροφυλακή.
- Αναγνωρίζεται η Ελληνική ως επίσημη γλώσσα.
- Η Γενική Συνέλευση έχει 80 μέλη, 49 χριστιανούς και 31 μουσουλμάνους.
- Χορηγείται αμνηστία στους επαναστάτες.
- Ένα μέρος των εσόδων από τη φορολογία της Κρήτης θα πηγαίνει σε εργα στο νησι
ενώ θα υπάρχους ιδιαίτερες φορολογικές διευκολύνσεις στους Κρήτες.
Όπως καταλαβαίνετε, το πιο κομβικό ήταν οτι η Κρήτη θα αστυνομευόταν μόνο απο Κρητικούς δηλαδή Κρητικοί θα είχαν τα όπλα 11 χρόνια μετά, ο σουλτάνος υπαναχωρεί σε αυτό το σημείο και στέλνει στην Κρήτη ενα σώμα 200 Τούρκων να αστυνομεύσουν το νησί. Καταλαβαίνετε… παλι επανάσταση, παλι φωτιές, παλι σφαγές και αίμα, πολύ αίμα…
Οι ξένες μεγάλες δυνάμεις που ορέγονται όλες το νησί (Αγγλία, Γαλλία, Αυστροουγγαρία, Ρωσία, Ιταλία, Γερμανία) έχουν στείλει εκεί τους στόλους τους, οι οποίοι τελικά επιβάλουν, να φύγουν οι Τούρκοι απ το νησί και να υπάρξει μια αυτονομία που όμως θα έχει την υψηλή επικυριαρχία του Σουλτάνου. Έχουμε φτάσει στα 1897 και οι Κρήτες που θέλουν ένωση με την Ελλάδα και τίποτα άλλο, αναγκάζονται όμως να συμβιβαστούν με την αυτονομία που προτείνουν οι ξένοι, διότι έχει έρθει ήδη ο καταστροφικός πόλεμος του 1897.
Έτσι στα 1898 οι μεγάλες δυνάμεις διορίζουν ύπατο αρμοστή του νησιού τον Πρίγκιπα Γεώργιο, δευτερότοκο γιο του βασιλιά Γεώργιου της Ελλάδος. Ο Πρίγκιπας Γεώργιος ήταν ένας άσχετος μ@λάκας με έπαρση. Ο χειρότερος συνδυασμός…οι σύμμαχοι του υπέδειξαν τους αξιότερους Κρητικούς να φτιάξει ένα υποτυπώδες υπουργικό συμβούλιο και ετσι ο Ελευθέριος Βενιζέλος σε ηλικία 33 ετών αναλαμβάνει υπουργός δικαιοσύνης.
Όμως του Βενιζέλου η ματιά έφτανε πολύ πιο πέρα απ’ τα καθήκοντα του, (στην εξωτερική πολιτική της Κρητικής πολιτείας) πράγματα δηλαδή για τα οποία ο Πρίγκιπας Γεώργιος δεν το ήξερε καν και έκανε ότι του κανοναρχούσε ο μπαμπάς απ’ την Αθήνα. Μετά από λίγο καιρό οι συγκρούσεις του Πρίγκιπα με τον Βενιζέλο έγιναν σχεδόν καθημερινότητα. Όχι μόνο για την εξωτερική πολιτική αλλά και για τον τρόπο διακυβέρνησης του Πρίγκιπα και έτσι ο πρίγκιπας τον απολύει.
Στα 1905 ΔΕΝ ΠΑΕΙ ΑΛΛΟ με τον μ@λάκα πρίγκιπα ετσι, σα σήμερα 10 Μαρτίου του 1905 ο Βενιζέλος με 1000 οπλισμένους, μπαρουτοκαπνισμένους Κρητικούς με τους καπετάνιους τους, ανεβαίνουν σε ενα ένα μικρό χωριουδάκι των Χανίων το Θέρισο, και απο εκει ο Βενιζέλος κηρύσσει την επανάσταση ενάντια στον πρίγκιπα.
Ηταν πολύ έξυπνο αυτό που έκανε ο Βενιζέλος. Το Θέρισο ήταν φυσικό οχυρό σημείο και για να το προσβάλουν οι άντρες του πρίγκιπα αρμοστή ήταν ακατόρθωτο αλλα
δεν μπορούσαν να το προσβάλουν ούτε οι ξένοι ναύαρχοι. Ετσι αναγκαστικά θα άνοιγαν συνομιλίες μαζί του. Και έτσι έγινε.
Έτρεξε ο Βενιζέλος και πρόλαβε να φτιάξει στα πολυ γρήγορα επαναστατική κυβέρνηση. Επίσης, έφτιαξε δικιά του εφημερίδα, τύπωσε γραμματόσημα, ενώ έστειλε και απεσταλμένους της επαναστατικής κυβέρνησης σε όλο το νησί να προπαγανδίσουν τη νεα κατάσταση, ετσι έφερε τους ξένους ναυάρχους προ τετελεσμένων. Δεν είχαν πλέον επιλογή, τον αναγνώρισαν επίσημο συνομιλητή αλλά και εκεί τα βρήκαν μπαστούνια. Ο Βενιζέλος δεν ήταν εύκολος διαπραγματευτής. Τους έβαλε μπροστά κάτι που εκείνη τη στιγμή ήταν αδύνατον να δεχτούν (την ένωση με την Ελλάδα) για να υποχωρήσει σε αυτό και να κερδίσει οτιδήποτε άλλο ζητήσει. Και έτσι έγινε. Κατάφερε να διώξει διαπαντός τον πρίγκιπα Γεώργιο απο το νησί και να ερθει ως ύπατος αρμοστής ο Αλέξανδρος Ζαΐμης. Ήταν το πρώτο βήμα.
Ο Βενιζέλος τελικά θα καταφέρει να ενώσει την Κρήτη με την Ελλάδα στα 1913. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ήταν ο ορισμός της φράσης “Πολιτική είναι η τέχνη του εφικτού”.
